SNews istražuje: Kome treba šutnja o broju mrtvih od korone

Piše: Medin Halilović

Ukazujući da “već peti dan zaredom transportujemo naše sugrađane na Infektivnu kliniku KC-a Kragujevac”, na društvenim mrežama, još 7. juna, jedan od ljekara Opšte bolnice (OB) Novi Pazar, upozorio je građane na nevidljivu opasnost koja je nadolazila i već uzela maha odnoseći živote u Novom Pazaru, Sjenici, Tutinu, …

“Korona se vratila na velika vrata. Molim sve građane da poštuju preporuke Ministarstva Zdravlja RS i Vlade RS”, napisao je ovaj ljekar.

O prijetećoj opasnosti od COVID-19 preko društvenih mreža, tih dana, kao očevidac, eminentni medicinski stručnjak u oblasti matičnih ćelija, priznat u svijetu, dr. Jasmin Nurković, iz KC Kragujevac je 16. juna objavio na društvenim mrežama:

“Juče sam pokušao da uputim prijateljski savjet iz Kliničkog centra Kragujevac, gdje trenutno radim na radiologiji i svakodnevno posmatram radiološke nalaze pacijenata sa COVID 19 infekcijom. Primjetno je povećanje broja pacijenata iz mog grada i okoline, zato sam ojsetio potrebu da napišem da se svi pazimo”.

Mjesec dana nakon ovog upozorenja zvanični podaci o ukupnom broju umrlih u ovom dijelu Sandžaka, od nevidljivog neprijatelja zvanog korona su nepoznati. Tu informaciju, prema tvrdnjama direktora Zavoda za javno zdravlje (ZZJ) u Novom Pazaru dr. Šefadila Spahića, imaju bolnice, lokalne samouprave i služba statistike.

Građani već mjesec dana broje dženaze, u ovom kraju već svako ima nekoga, oca, majku, brata, sestru, prijatelja ili komšiju koji je zbog bolesti izazvane koronavirusom otišao na bolji svijet. Dok su se brojale i broje dženaze najviši zvaničnici Srbije ali i nosioci lokalnih vlasti su preko režimskih medija spočitavali građanima da je “situacija pod kontrolom”.

– Tri sandžačke opštine uporedno imaju najveću smrtnost u odnosu na zemlje Balkana

Novi Pazar, Tutin i Sjenica su mjesta koja imaju najveći broj umrlih u odnosu na sve ostale zemlje na Balkanu, čak 86 umrlih na populaciju od 165.000 stanovnika. Od proglašenja pandemije u Srbiji pa do današnjeg dana, u novopazarskoj bolnici je na osnovu izjava koordinatora Opšte bolnice dr. Mirsada Đerleka i ministra Rasima Ljajića umrlo 86 lica i to iz Novog Pazara, Tutina i Sjenice.

U ove tri opštine živi oko 165.000 stanovnika u poređenju sa brojkama smrtnosti u zemljama u okruženju, zaključuje se da je cifra od 86 umrlih “drastično visoka”.

Proporcionalno, ovaj broj znači da Novi Pazar, Sjenica i Tutin imaju najveći broj umrlih na cijelom Balkanu, i to nevjerovatnih 521 smrtnih slučajeva po jednom milionu stanovnika. U prosjeku imaju do deset puta veći broj umrlih po jednom milionu od svih ostalih balkanskih zemalja.

U Grčkoj je taj broj 19, u Hrvatskoj 29, Albaniji 33, Crnoj Gori 37, Bugarskoj 39, Srbiji 46, Kosovu 52, Sloveniji 53, Turskoj 64, Bosni i Hercegovini 69 te Sjevernoj Makedoniji 185.

Kada bi se sagledavala situacija u poređenju sa ostalim zemljama u svijetu je poražavajuća. Ove tri sandžačke opštine, kada bio podatak “86” bio egzaktan, bi zauzele neslavno osmo mjesto, blizu su Švedskoj, Italiji i Španiji a imaju daleko veći broj umrlih od Francuske, Sjedinjenih Država, Brazila i Švicarske, zemalja koje bilježe ogroman broj smrtnih slučajeva po jednom milionu stanovnika.

Podsjećamo da u ovu brojku ne ulazi broj umrlih u Sjenici prije 3. jula kada novopazarska bolnica postaje regionalna kovid bolnica i koja od tog dana prima pacijente iz sve tri pomenute sandžačke opštine. U broj od 86 preminulih od korone također ne ulazi ni broj onih koji su bitku sa ovom bolešću izgubili kod kuće kao ni lica koja su preminula u drugim bolnicama i kliničkim centrima u Srbiji (Užice, Kragujevac, Niš, Beograd itd). U ovu brojku se također ne ubrajaju ni lica koja su živote izgubila na putu iz sandžačkih gradova ka većim zdravstvenim centrima u Srbiji, te lica koja su računaju kao egzitus (latinski: lexitus letalis) nakon što im je odbijena medicinska pomoć u bolnicama u Srbiji.

Podatak bi uveliko bio alarmantan kada bi se, na osnovu izjava tamošnjih ljekara,  zaključno sa 13. julom, dodala brojka sa još nezvanično 50 u Tutinu i 58 Sjenici, čime bi ukupno bilo 194 preminula. Sa tom brojkom na milion stanovnika broj umrlih bi bio 1.176 čime bi poslije San Marina (1.238 umrlih na milion stanovnika) zauzeli drugo mjesto u svijetu po broju stradalih od ove opake bolesti.

Broj umrlih lica u tri sandžačke opštine je i dalje predmet velikog broja špekulacija. Za sada jedini tačan podatak mogu iznijeti islamske zajednice i pravoslavna crkva jer one jedino imaju uvid u broj ukopanih i sahranjenih lica pod posebnim uslovima odnosno gdje je dženaza ili sahrana obavljena pod sumnjom da su lica preminula od posljedica zarazne bolesti Covid-19 (većina lica su sahranjena u limenim sanducima ili uz predostrožnost prilikom ispraćaja umrlog).

Tačnost dosadašnjih zvaničnih podataka koje objavljuje Vlada Srbije dovedena je u sumnju i od strane članova Kriznog štaba, konkretno Predraga Kona koji je za beogradske medije izjavio da je nejasno kako se podaci o pandemiji obrađuju i da će tražiti njihovu reviziju.

– Zašto nadležni Zavod o javnom zdravlju nema i ne saopštava podatke o preminulima?

Prema podacima koje je na svom sajtu objavio Zavod za javno zdravlje (ZZJZ), na dan 07.06.2020. godine, broj testiranih u ZZJZ Novi Pazar je 3419; od tog broja, broj inficiranih: Novi Pazar 148 lica, Tutin 46 lica.

Podsjećamo da je direktor ZZJZ u Novom Pazaru Šefadil Spahić 15. juna izjavio za SNews da je tog dana u Novom Pazaru bilo 166 novootkrivenih slučajeva, a u Tutinu 55 i da je prije desetak dana nastupio period pogoršanja situacije.

“Ono što nas zabrinjava je da u posljednjih pet dana imamo povećan broj ljudi koji se javljaju sa simptomima kovida. Imamo povećan broj dijagnostifikovanih. Prosječno, u kovid ambulanti, se pregleda između 40 i 45 pacijenata sa simptomima oboljevanja gornjih respiratornih puteva, sa povećanom temperaturom, kašalj. Na odjeljenje pneumofiziologije uputi se između 10 i 15 pacijenata. Najveći broj upućenih je i hospitalizovan”, rekao je dr. Spahić uputivši apel i poziv svima da se pridržavaju propisanih mjera, a onima koji imaju simptome da se jave ljekaru.

Direktor Zavoda za javno zdravlje u Novom Pazaru dr. Šefadil Spahić

On je po prvi put, nakon održavanja izbora, 25. juna nakon sjednice Gradskog kriznog štaba izjavio da je od posljedica izazvanih korona virusom umrlo 14 žitelja Novog Pazara.

“Među preminulima ima i mladih, ali je karakteristično za sve da su imali i druga oboljenja. Najviše je bilo dijabetičara, potom onih sa hipertenzijom i poremećajem metabolizma. Nijedna osoba nije bila potpuno zdrava”, dodao je Spahić, objavio je radio Sto plus.

Srbijanski ministar zdravlja Zlatibor Lončar izjavio je pet dana kasnije tokom obilaska OB Novi Pazar, na pitanje novinara povodom osporavanja zvaničnih podataka o broju preminulih od korone, da je “u Novom Pazaru preminulo samo osam ili devet osoba, za koje postoji velika vjerovatnoća da su umrli od korona virusa”.

Komentarišući navode medija da je u tom gradu sahranjeno 25 ljudi u limenim sanducima, Lončar je rekao da je vrlo mali broj ljudi u Pazaru kojima je potvrđena korona, jer je veliki broj ljudi ležao kod kuće, i javio se u bolnicu, gdje im je potvrđena korona i preduzeto liječenje, kad su već bili u ozbiljnom stanju.

Bivši gradonačelnik Novog Pazara i doskorašnji direktor OB Novi Pazar dr. Meho Mahmutović

Podsjećamo da je dva dana nakon održavanja izbora direktor OB Novi Pazar dr. Meho Mahmutović izjavio za RTV Novi Pazar da su pacijenti koji su se javili u poslednjih 15 dana a koji su pozitivni na korona virus, sa težim opštim stanjem. On je, između ostalog, ne precizirajući brojku, rekao da ima mnogo ozbiljnih pacijenata, da je od korone oboljelo 20 ljekara i duplo više medicinskih sestara, te da imaju sva potrebna sredstva i medicinsku opremu za liječenje oboljelih. Mahmutović, iako upitan od novinara, nije predočio broj preminulih od COVID-19.

Više organizacija civilnog društva, medija i novinara u Novom Pazaru obratilo se donosiocima odluka u gradu i državi sa zahtjevom da svakodnaveno i istinito obavještava građane o situaciji, hitno objavi liste potreba za pružanje medicinske usluge i obustave bilo kakvo političko djelovanje.

“Danas smo svjedočili prelomnom trenutku za naš grad. U nedostatku vašeg jasnog i složnog djelovanja, ovo je posljednji trenutak kada Pazar još može da pronađe snagu, energiju i smirenost koja nam je svima potrebna kako bi zajedničkim snagama, i oslanjajući se jedni na druge, pobjedili katastrofu koja se odvija pred nama”, navodi se u zahtjevu i dodaje da je postalo svima jasno da koronu neće pobjediti disfunkcionalna država, niti izbjegavanje odgovornosti, već požrtvovano medicinsko osoblje kao i naši nesebični sugrađani.

Reagirajući na višednenvu šutnju Meha Mahmutovića, lokalnih vlasti i Gradskog kriznog štaba, kao i zvaničnika Vlade, novopazarske organizacije civilnog društva i mediji od donosioca odluka hitno su 1. jula zatražili da gradski Krizni štab putem medija (elektronskih, štampanih, on-line i društvenih mreža) mora da objavljuje svakodnevno istinite i precizne podatke i istinito i tačno obavještava građane/ke o razvoju situacije – “građani se ne smiju ignorisati”.

“Najhitnije objavite i redovno ažurirajte tačan, detaljan i potpun spisak svih potrebnih medicinskih aparata, opreme, sredstava, lekova i ostalih potrepština – građani su spremni da pomognu. Obustavite bilo kakvo stranačko / političko delovanje – prestanite sa političkim izjavama, prestanite sa prepucavanjem, prestanite sa prebacivanjem krivice – nećemo dopustiti kolaps našeg grada”, navedeno je u tim zahtjevima.

Nakon postavljanja za koordinatora OB Novi Pazar, dr. Mirsad Đerlek je prvog dana počeo da na konferencijama za medije, od 2. jula. saopštava podatke o broju prijema, hospitalizivanih, transportovanih, preminulih i pacijenata na respiratorima.

Početak opasnog vala korone u Novom Pazaru, kako se to predočilo na mirnom protestu “za vapaj, vazduh i život u Novom Pazaru, Sjenici i Tutinu”, održanom 5. jula ispred gradske uprave Novog Pazara, uzima se 5. juni.

Kao što sa brojem umrlih od korone nije predočena, sada sasvim jasna smrtna opasnost od zaraze i bolesti, tog 5. juna egzaktne i sasvim precizne podatke o broju umrlih do sada, mjesec dana kasnije nemaju ni novinari a ni javnost. Podatke o broju umrlih imaju lokalna samouprava i dobijeni su iz zdravstvenih ustanova, a prosleđuju se službi statistike, odnosno Republičkom zavodu za statistiku.

– Gradska uprava ne saopštava informacije o broju preminulih od korone

Predsjednica Bošnjačkog nacionalnog vijeća Jasmina Curić uputila je dopis načelniku Gradske uprave Džemilu Divanefendiću u kojem je zatražila dostavljanje informacija od javnog značaja o broju umrlih na teritoriji Novog Pazara tokom mjeseca juna ove i prošle godine kao i uzroke smrti preminulih lica.

„Naročito smo zabrinuti zbog različitih informacija o broju umrlih u Novom Pazaru i vjerujemo da takve informacije doprinose podizanju nivoa panike u već duboko zabrinutoj zajednici“, stoji u Zahtjevu za pristu informacijama od javnog značaja koji je uputila predsjednica BNV-a.

U tom zahtjevu je zatražena informacija o broju umrlih za period od 25. maja do 29. juna 2019. i za isti period ove godine. Takođe se u zahtjevu traži da se navedu uzroci smrti iz potvrde o smrti lica za period od 25. maja do 29. juna 2020. godine.

Podatke o preminulima od lokalne samouprave Novog Pazara tražili su i novinari i za sada nema odgovora.

Grad Novi Pazar niti nadležne službe još uvijek nisu objavile tačan broj umrlih lica od korona virusa u posljednjem udaru ove zarazne bolesti. Sem ministra Rasima Ljajića koji je za režimske medije izjavio da je 2. jula bilo 46 preminulih, 35 iz Novog Pazara i 11 iz Tutina, te da ne vidi razloge da bilo ko prikriva broj umrlih, predstavnici lokalne vlasti Novog Pazara nisu se oglasili ni sa objašnjenjem zbog čega nisu saopštili taj podatak. Iz tutinske opštine nezvanično tvrde i da oni nemaju te podatke.

Rasim Ljajić je na beogradskom aerodromu 4. jula dočekao avion sa medicinskom pomoći iz Turske

Ni Ljajić nije pojasnio zašto o broju mrvih, ali prije svega opasnosti koja se već bila zahuktala, nije govorio početkom juna mjeseca. S tim prije što je sada već bivši direktor OB Novi Pazar dr. Meho Mahmutović o tome bio ili je trebao biti obavješten, a Ljajić kao Vladin zvaničnik i njegov stranački šef je, po logici stvari, ako već nije dobio, pravovremeno trebao tražit tu infomaciju.

Odgovornost je sve češće spominjana riječ u “sandžačkom crnom valu korone”, a Ljajić se direktno veže za nju, s obzirom na činjenicu da skoro dvije decenije on lično i njegova stranka utjecali na imenovanje odgovornih lica nekadašnjeg Zdravstvenig centra, sada Opšte bolnice Novi Pazar. U periodu 2008-2012. godine direktor te zdravstvene ustanove je bio dr. Avdo Ćeranić, kao kadar SDA Sandžaka, a rođaci dr. Meho Mahmutović i dr. Mirsad Đerlek, pored toga što su se smjenjivali na poziciji gradonačelnika Novog Pazara, u prethodnih 12 godina smjenjivali su se i na poziciji direktora novopazarske bolnice, te je i njihova odgovornost i zasluga u vezi svega urađenog i propuštenog u ovom periodu neupitna.

– O mrtvima od korone šutali svi koji su na vrijeme trebali da upozoravaju

“Fakat” stanovništvu o tome da se već “na veliko” umiralo od korone prije izbora, održanih 21. juna, nije saopštio skoro niko. Ni jedan vladin ili lokalni zvaničnik, političar i stranka, bolnica, ljekar, hodža, islamska zajednica niti medij ni novinar.

Kada je već svako imao nekog umrlog od korone oglasile su se hodže.

U izjavi za medije, predsjednik Mešihata IZ-e u Srbiji muftija dr. Mevlud ef. Dudić je, na osnovu podataka Medžlisa IZ-e Novi Pazar, Tutin i Sjenica, kazao da je u periodu od 20. juna do 5. jula na području ove tri općine na Ahiret preselilo 189 osoba, i to u Novom Pazaru 101, u Tutinu 70 i Sjenici (podatak od 1. jula) 18 lica.

Dudić je, izdajući praktično upozorenje, ali ne predočavajući koliko od korone, tek 29. juna, izjavio da nekoliko dana unazad između 7 i 10 ljudi umire u Novom Pazaru i Tutinu.

“Prisustvovao sam na dvije dženaze  i ono što me zabrinjava je činjenica da dosta mlađih osoba umire. Ništa adekvatno se ne poduzima niti sa pozicije grada Novog Pazara, a pogotovo sa strane države” istakao je muftija Dudić, objavljeno je na sajtu Mešihat IZ-e u Srbiji.

Prema konstataciji i statistčkim podacima Mešihata IZ-e Sandžaka, Rijaseta Islamske zajednice Srbije (IZS), od 2. jula, samo u Novom Pazaru je u ovom talasu koronavirusa bilo sto posto više dženaza.

Oni su za SNews potvrdili da je u junu u Novom Pazaru bilo 33 dženaze, u maju 20, aprilu 9, martu 17 i u februru ove godine 11 dženaza.

Bez obzira što je povećan broj čitulja u novopazarskim naseljima sa većinskim srpskim stanovništvom, Srpska pravoslavna crkva (SPC) do sada nije saopštila podatke o broju sahrana u ovom periodu.

Apriori, zajedničko za zvanične institucije i ustanove,  islamske zajednice i crkvu, te njihove kao i predstavnike svih političkih partija je da nisu pravovremeno i blagovremene upozorili građane i vjernike “koliko se umire od korone”.

Broj mrtvih bio je i predmet špekulacija u javnosti i na društvenim mrežama, kao sljed događaja i prirodne reakcije, zbog nepostojanja zvaničnih infomacija-šutnje o toj temi.

– “Slikanje limenih sanduka”

Dr. Šefadil Spahić je na jednoj od konferencia za novinare u OB Novi Pazar, objašnjavajući proceduru da, nakon što pacijent umre, ljekar popunjava posmrtnu listu koja se šalje opštini ili gradu, a grad službi za statistiku koju Novi Pazar ima, a ta služba Zavodu za javno zdravlje koji pravi bazu podataka.

“Imamo bazu podataka za prošli mjesec, do sada su to 43 osobe od početka, ne samo od korone. To se sad diferencira, da li je samo od korone, da li je koroni pridodata određena bolest i da li je neka druga bolest. To već određuju stručne službe. Kad nama proslijedi statistika mi ćemo imati taj broj samo od korone”, rekao je Spahić.

Na upit da li imaju taj broj tokom mjeseca juna Spahić je rekao da taj broj trenutno nemaju.

Bivši gradonačelnik Novog Pazara i direktor OB Novi Pazar, aktuelni koordinator covid bolnice u Novom Pazaru dr. Mirsad Đerlek

Dr. Mirsad Đerlek, bivši direktor OB Novi Pazar, kojeg je Vlada Srbije imenovala kao koordinatora te bolnice nakon i dalje nejasnog načina smjene Meha Mahmutovića, dva dana nakon dolaska na tu funkciju je govorio o tome “da li može da postoji motiv da čovjek laže o tome koliko je ljudi umrlo”.

“Nije mi jasno da se ljudi u ovako teškoj situaciji bave tako prljavim stvarima. Građani Novog Pazara nemoj da vjerujete u te laži. Može da se desi da je u Novom Pazaru juče bilo 7-8 dženaza. U Opštoj bolnici je dva čovjeka preminulo. Slikali su 7 ili 8 sanduka i objavili sliku. Sigurno da je bilo toliko dženaza, ali gdje su umrli ti ljudi. Kragujevac, Beograd ima pet bolnica. Nisu umrli u Novom Pazaru i neću da dozvolim da se iznose laži. Uđite u protokole, provjerite, slikajte, snimajte. Dva egzitusa danas, dva egzitusa juče. Koliko će biti dženaza ne znam. Koliko će biti u Kragujevcu,Beogradu i drugim bolnicama gdje se hospitalizuju pacijenti iz Novog Pazara ne znam”, kazao je Đerlek.

Prema izjavi Đerleka koju je prvo dao za režimsku TV Prva 10. jula je u OB Novi Pazar preminulo najmanje deset pacijenata oboljelih od koronavirusa.

Đerlek je na insistiranje javnosti, odnosno medija, na konferencijama za medije obećao da će u Službi za sudsku medicinu i patologiju OB Novi Pazar biti omogućeno da se snime protokoli o preminulima, ali do zatvaranja ovog teksta to nije uradio ni jedan medij.

– Formular o smrti pacijenta popunjava ljekar i dostavlja ga gradu-opštini

Dr. Šefadil Spahić je na decidno pitanje novinara da pojasni proceduru oko unosa i saopštavanja podataka podataka za preminule pacijente, a radi preventivnog upozoravanja stanovništva, rekao da onaj ljekar koji konstatuje smrt on popunjava formular.

Ilustracija, foto: PrSC rtvnp.rs

“Jel Zavod popunjava taj formular. Taj formular ide gradu, pa službi statistike, pa tek onda kod nas, da se vidi da li ima nekih propusta. To je taj put. To je pod broj jedan. Pod broj dva mogli ste da se uverite koji je broj liječenih, od bolnice da dobijete podatak o broju liječenih. Mi kao Zavod smo ti koji smo uzorkovali i davali vam koliko je broj pozitivnih. Kao pozitivan ne znači da je obolio, ne mora da znači da ima razvijenu kliničku sliku. On može poslije 14 dana, imali smo situaciju da imamo oosbu koja je pozitivna poslije 14 dana. Podatak koliko je pozitivnih i oboljelih ne mora da se poklapa, ne mora da je istovetan jer je moguće da nema nikakve znake oboljevanja”, pojasnio je on.

“Sve dok kontrolišemo kontakte, situacija je pod kontrolom. Znamo, imenom i prezimenom koja su to lica koja su bila sa oboljelom osobom, a oboljela osoba ukoliko nema simptoma, a pozitivna je, ide u kućnu izolaciju. To je lična odgovornost”, podvukao je Spahić.

Na pitanje da li se vi slažete da se ste pravovremeno upozorili stanovništvo na potencijalnu opasnost od zaraze Spahić je odgovorio:

“Mi to pričamo već šest mjeseci. Govorimo, i dan danas govorimo i sad ću reći. Ja vas molim građani Novog Pazara pridržavajte se svih propisanih mjera, pridržavajte se distance, pridržavajte se nošenja maske, pridržavajte se nošenja maske, upotrebe dezinfekcionih sredstava. Problem je što to mi nismo u početku shvatili. Došao je period opuštanja. Priznajem da nisam nosio masku za jedan period od 7-10 dana, sjednem sa drugarima, koja dva metra, jer smo bili željni života. Život treba da teče. Nemamo mi ovdje zdravstvene prosvjećenosti”.

Nakon višednevnog insistiranja od strane novinara i obećanja dr. Mirsada Đerleka da će omogućiti da se fotografiše i snime protokoli o preminulima u Službi patolgije i sudske medicine OB Novi Pazar to nije učinjeno do momenta objavljivanja ovog teksta.