Prof. Dr. Amra Hadžimuhamedović: Presipitati predloženi projekat konzervacije, restauracije i interpretacije kule Džephane

Historičar arhitekture i profesorica na Internacionalnom univerzitetu u Sarajevu (IUS) Amra Hadžimuhamedović  je  iznijela stav da “naslijeđe ne služi eliti već je nužno ljudima koji oko njega žive i iz njega crpe razloge za svoje postojanje i izvor je svog identiteta”.

Na okruglom stolu „Zaštita kulturno-historijskog naslijeđa, osvrt na kulu Džephanu“, organizovan u četvrtak Glavnom uredu Bošnjačkog nacionalnog vijeća (BNV)  u Novom Pazaru, jedan od najistaknutijih ekperata današnjice u oblasti restauracije i konzervacije kulturno-historijskih objekata i obnove kulturnog naslijeđa u regionu i svijetu,  Hadžimuhamedović je predočila da tom procesu treba osigurati inkluzivnost i zasnovati ga na participacij,  prije svega, onih ljudi koji se sa ovim mjestom kulturnog naslijedja identificiraju.

“Proces promatrati u svjetlu njegovog značaja u historijskom urbanom krajoliku Novog Pazara, a osobito sa stanovišta da je kulturno pamćenje utisnuto u taj historijski urbani krajolik selektivno  i sustavno razarano i da ljudi u Novom Pazaru imaju potrebu za uspostavom kontinuiteta u integralnom kulturnom pamćenju kroz rekonstrukciju fizičkog okvira koji to pamćenje osigurava”, istakla je profesorica Hadžimuhamedović koja se preko video obratila učesnicima skupa.

U konkretnom slučaju kule Džephane i arheološkoh iskopavanja na Bedemu u Novom Pazaru, prema njenom mišljenju, potrebno je izvršiti participativnu analizu vrijednosti, precizno utvrditi atribuite tih vrijednosti (materijalne i nematerijalne) i provesti test njihove autentičnosti.

“U svjetlu navedene analize, potreba i osjećanja ljudi iz Novog Pazara, presipitati  predloženi projekat konzervacije, restauracije i interpretacije. S obzirom da je više puta spomenuto da nije poznato šta je autentični sloj, važno je naglasiti da u je savremenoj doktrini zaštite  svaki sloj atribut neke vrijednosti i time ima potencijal da nosi autentičnost, međutim uvijek je posljednji poznati sloj predmet zaštite.  Stariji slojevi se interpretiraju ili pokazuju samo ako to ne narušava integralnost posljednjeg sloja”, istakla je Hadžimuhamedović koja je član ekspertnog tima Vijeća Evrope za izradu nove evropske konvencije o značenju naslijeđa za društvo, član Upravnog odbora Vijeća Evrope za naslijeđe i član Parlamentarne skupštine ICCROM 2003., program-koordinator za Regionalni program zaštite kulturnog i prirodnog naslijeđa jugoistočne Evrope.

– Uključiti zajednicu koja se identificira sa naslijeđem

Predočila je da najnovije Upute ICOMOS-a I ICCROM.a o oporavku i rekonstrukcijikulturnog naslijedja insistiraju da su to procesi koji zahtijevaju planiranje, otvorenu diskusiju, pripremna istraživanja i temeljitu dokumentaciju.

“Oporavak i rekonstrukcija trebaju uključiti zajednicu koja se identificira sa naslijedjem i pomoći ljudima u izgradnji društvene kohezije, jačanju društvene  otpornosti i stvaranju uvjeta za održivi razvoj. Važno je napomenuti da stupanj intervencije – prezervacija, restauracija, interpretacija, adaptacija za novu upotrebu ili rekonstrukcija treba proisteći iz temeljite analize stanja i raspoložive građe, kao i iz rezultata participativnog i inkluzivnog pristupa tom procesu”, ukazaje ona.

Upoređujući slučaj kule Džephane sa primjerom – Bagarti katedrala  u Gruziji koja je interpretirana na osnovi projekta Andrea Brune koji je zanovan na istom pristupu, naglasila je da je ona skinuta sa liste svjetske baštine s obzirom na taj pristup.

________________________________________________________________________________________________

Prof. Dr. Amra Hadžimuhamedović je eminentni stručnjak za konzervaciju, restauraciju i rekonstrukciju kulturnog naslijeđa. Studirala je arhitekturu i razvoj arhitekture i naselja na univerzitetima u Sarajevu i Beogradu. Dugogodišnja je predsjednice Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika u BiH, radila je kao glavni republički urbanističko-građevinski inspektor, pomoćnik ministra prostornog uređenja i okoliša Republike BiH, a potom i FBiH. Učestvovala u izradi i provedbi oko stotinu projekata i projektnih studija na polju zaštite naslijeđa, arhitekture, urbanizma i planiranja. Učestvovala je u više od 90 projekata, posebno značajnim za rekonstrukcije u polijeratnim prostorima i do sada objavila oko 50 radova u stručnim časopisima, magazinima, zbornicima sa savjetovanja i međunarodnih konferencija. Autor je knjige Zločin u općini Stolac i urednik knjiga: Ljudska prava i razaranje kulturnog pamćenja: slučaj Stoca, Naslijeđe i identitet i Urbanističko planiranje u procesu poslijeratne obnove i razvoja Bosne i Hercegovine. Predavanja o graditeljskom naslijeđu i njegovoj zaštiti držala na brojnim univerzitetima i institucijama u SAD i Evropi (Sarajevske sveske).

____________________________________________________________________________________________

“Andrea Bruno je nudio sličan pristup pri rekonstrukciji Starog mosta, koji je odbačen s obzirom na stav ljudi koji su vezani za Stari most. Principijelno, iako je pristup, sa akademskog stajališta moguće opravdati, njegova upitnost zasnovana je na njegovoj otuđenosti od stava i potreba ljudi kojima to naslijedje služi i koji to naslijedje održavaju kao svoje kulturno pamćenje”, navela je ona u integralnom tekstu koji je pročitao arhitekta Tarik Brunčević, također učesnik okruglog stola u BNV-u.

Iz Bošnjačkog nacionalnog vijeća (BNV) nakon okruglog stola „Zaštita kulturno-historijskog naslijeđa, osvrt na kulu Džephanu“ je zaključeno da predstavljeni projekat, koji je na poziv Grada Novog Pazara, odnosno Tursitičke organizacije grada Novog Pazara, izradio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture iz Beograda, potpuno mijenja izgled kulturno-historijskog spomenika od izuzetnog značaja, projekat odstupa od autentičnosti i u potpunosti mijenja njegovu sliku.

Na okruglom stolu su učestvovali predstavnici Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Beograda, Grada Novog Pazara, Zavoda za urbanizam Novi Pazar, Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, Centra za kulturno naslijeđe, Federalnog ministarstva prostornog uređenja BIH, Muzeja Sarajevo, te predstavnici akademske i stručne javnosti Sandžaka.

Grad Novi Pazar je 30. oktobra ove godine objavio da će se na temeljima autentične, prema strogim kriterijumima Zavoda za zaštitu spomenika kulture Republike Srbije, biti izgrađena velelepna kula Džephana sa baruthanom i zindanom.

U okviru prve faze, kako je predočeno,  predviđena je staticka sanacija zidova sjevernog bastiona i rekonstrukcija baruthane i zindana, kao i pripremni radovi za buduću izgradnju kule Džephane. Druga faza će obuhvatati izgradnju kule Džephane i platoa oko kule.

Na predstavljenim ilustracijiama kula Džephana je prrikazan u porušenom obliku sa staklenom kapsulom u unutrašnjosti, a zindan je nadkriven staklenim pločama.

Uz ocjenu “da će u nauci ostati kao primjer pokušaja skrnavljenja kulturno-historjskog spomenika” BNV je ranije pozvao Grad Novi Pazar da odbaci predstavljeni izgled kule Džephane i zindana na Bedemu.

M.H.