Prije 77 godina strijeljan Aćif Efendija

Na današnji dan, prije 77 godina, 21. januara 1945. godine, na stratištu Hadžet strijeljan je gradonačelnik i komandant odbrane Novog Pazara, Aćif ef. Hadžiahmetović.

Vođa odbrane Novog Pazara pogubljen je na Hadžetu u Novom Pazaru gdje su tokom 1944. i 1945. godine komunističke vlasti strijeljale preko 1.500 bošnjačkih patriota i antifašista zbog učešća u odbrani novopazarskog kraja od pokolja četničkog vojskovođe Draže Mihajlovića.

Aćif-efendija je u Sandžaku ostao poznat kao osnivač i predsjednik političke stranke Džemijet, narodni poslanik u Skupštini Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca i Skupštini Kraljevine Jugoslavije, načelnik sreza i kao čovjek koji je organizovao odbranu građana Novog Pazara od četničkih napada tokom Drugog svjetskog rata. On je takođe ostao poznat i kao zaštitnik srpskog stanovništva u Novom Pazaru od odmazde kosovskih Albanaca nakon četničkih zločina nad Albancima u Dreničkom kraju.

Prema nekim autentičnim historijskim izvorima, nakon prodiranja jugoslavenskih partizanskih snaga na postorima istočnog Sandžaka, u čijim su se redovima priključili i četnici, neki borci odlaze u pravcu Kosova, Grčke i Albanije. Ovim putem su se povukli braća Drešević i Hasan-aga Zvizdić. Sa braćom Drešević je pošao i Aćif ef. Bljuta. Prema izjavi Hatidže – Hatke Čarovac – Nikšić (1935-2011), u prisustvu mlađe sestre Beke Čarovac – Koca (1941), date autoru, Aćif ef. je promijenio odluku i u zadnjem trenutku riješio da se vrati u Novi Pazar. Tada se obratio Biku Dreševiću riječima: “Ja se u Pazar vraćam, pa nek bude što će bit. Nisam kriv, mene neće da zaborave pazarska djeca“.

Aćif Hadžihahmetović je završio nižu gimnaziju u Novom Pazaru, a zatim osmansku Vojnu akademiju u Bitolju, na kojoj je studirao i prvi turski predsjednik Mustafa Kemal Atatürk. Po završetku akademije stiče čin kapetana. U Kraljevini Jugoslaviji, Aćif-efendija postaje jedan od inicijatora za formiranje političke stranke Džemijet. Ova stranka je okupljala Bošnjake i Albance iz Sandžaka, Kosova i Makedonije. Pošto nije htjela da se potčini diktaturi kralja Aleksandra i Nikole Pašića, Džemijetu je 1924. godine zabranjen rad.

Pored vođenja uspješne odbrane Novog Pazara od strane četničkih jedinica tokom Drugog svjetskog rata, ličnost Aćif-efendije na području Sandžaka poznata i po angažovanju u zaustavljanju iseljavanja bošnjačkog stanovništva iz Sandžaka u Tursku. Aćif-efendija, centralna figura društveno-političkog organizovanja Bošnjaka u novopazarskom kraju bio je meta tri neuspjela politička atentata. Za prva dva neuspjela atentata bili su odgovorni velikosrpski nacionalisti iz Beograda, a treći su pripremali lokalni komunisti, ali se na kraju od toga odustalo.

Bošnjačko nacionalno vijeće je, augusta 2012. godine, u sklopu obilježavanja godine znamenitih ličnosti iz bošnjačke historije, između ostalih, postavilo i pano sa likom Aćif efendije na mjestu gdje je bila kuća u Novom Pazaru u kojoj je Hadžiahmetović živio.

Aćif Hadžiahmetović zvanično se u Srbiji vodi kao narodni neprijatelj i u srpskoj historiografiji je označen kao jedan od neprijatelja srpskog naroda na području Sandžaka. Nasuprot tome, za Hadžiahmetovića je poznato da je u vrijeme ratnih dana organizirao zaštitu lokalnog srpskog stanovništva, na taj način što je određivao da svaku srpsku kuću ili porodicu čuva bošnjačka porodica. U nekim historijskim izvorima zabilježeno je da je Hadžiahmetović tokom napada na Novi Pazar od osvete albanskih boraca spasio nekoliko stotina Srba tako što ih je sklonio u zgradu suda.

U javnoj egzekuciji strijeljan je 21. januara 1945. godine na stratištu novopazarskog naselja Hadžet, s više od 1.500 bošnjačkih patriota. Hadžiahmetović iza sebe nije ostavio muških potomaka.

S lijeva: Džemail-aga Bošnjović, Aćif Efendija, Ejup-aga Ljajić i Ahmet Daca

Kao jedna od vodećih ličnosti novopazarskog kraja, Aćif Hadžiahmetović će, u periodu do početka Drugog svjetskog rata, biti na raznim položajima: poslanik u Skupštini Kraljevine SHS i Jugoslavije, sreski načelnik, član Vakufske direkcije i Vakufsko-mearifskog sabora u Skoplju.

U prvim ratnim godinama područje Sandžaka ponovo će naći u sferi interesovanja različitih političkih grupacija i pod uticajem raznih ideoloških koncepcija. Novi Pazar, kao centar regije, već na početku tog rata, u nekoliko navrata će biti na meti četničkih napada, što će dovesti do samoorganizovanja lokalnih prvaka i formiranja Odbora za odbranu grada, na čijem čelu će se naći Aćif Hadžiahmetović.

U odlučujućim borbama sa četničkim jedinicama, koje su, u periodu od 4. oktobra do 7. decembra 1941. godine, izvršile tri napada na Novi Pazar, Hadžiahmetovićeve snage izvojevale su pobjedu i odbile napade.

Bošnjačko nacionalno vijeće (BNV) je još 13. novembra 2012. godine , u ponovljenom postupku, Višem sudu u Novom Pazaru podnijelo prijedlog za rehabilitaciju rahmetli Aćifa Hadžiahmetovića i poništenje presude Vojnog suda Divizijske vojne oblasti za Sandžak br. 6 od 19. januara 1945. godine, kojom je osuđen na smrt strijeljanjem uz trajni gubitak časnih prava.

Prema izjavama potomaka porodica očevidaca streljana je zajedno sa svojm saborcem, u javnoj egzekuciji, na mjestu “Musala” kod novopazarske bolnice.

Osnovni sud u Novom Pazaru je u vezi tog postupka rehabilitacije, 30. januara 2019. godine, donio rješenje kojim je povučen prijedlog o utvrđivanju tačnog datuma smrti Aćifa Hadžiahmetovića.