Krađa-preuzumanje tuđih autorskih djela
Prije nego što upotrebite autorsko djelo koje nije vaše, bez obzira da li su u pitanju fotografije, novinarski tekstovi ili video zapisi, dužni ste da pribavite prethodnu saglasnost autora, odnosno, nosioca autorskog prava, navodi se u Vodiču kroz autorska prava onlajn medija, čiji je autor i priređivač advokat Dragan Milić, a izdavač Asocijacija onlajn medija (AOM).
“Nakon što pribavite saglasnost za preuzimanje, odnosno, korišćenje djela od nosioca imovinskih autorskih prava (npr. medija), potrebno je da ispoštujete moralna autorska prava samog autora – fotografa ili autora teksta”, navodi se u tom priručniku koji je kao projekat 2016. godine podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije
Prilikom pribavljanja dozvole za korišćenje djela, preporučuje se, neophodno je dogovoriti obim i način korišćenja samog djela, odnosno voditi računa o njegovom integritetu.
“Ukoliko ste dobili dozvolu nekog medija da koristite fotografiju to ne znači da je možete koristiti u bilo koje svrhe, kao i da je možete mijenjati i kropovati kako bi je prilagodili dimenzijama koje se uklapaju u formu i prelom vašeg medija. S obzirom da je pravo na integritet djela moralno autorsko pravo, to je za svaki vid izmjene, potrebna je prethodna saglasnost autora. Kada su u pitanju citati i odlomci iz djela ili novinarskih tekstova, primenjuju se pravila o suspenziji imovinskih autorskih prava, s tim što se mora jasno naznačiti iz kod autorskog djela je odlomak preuzet, a ako postoji mogućnost potrebno je obezbjediti i link ka internet sajtu gdje se sadržaj može pronaći”, stoji u toj preporuci.
Divlji portal “sandzakpress.net”, koji je na osnovu sudskih spisa pod kontrolom Sandžak Media d.o.o iz Novog Pazara, jedan je od portala iz te grupe koji najlešće bez dozvole i autorskog prava preuzima i objavljuje fotografije i druge sadržaje
Prije preuzimanja sadržaja od drugog medija, ukazuje se, svakako je potrebno konsultovati pravila preuzimanja koja su propisana od strane vlasnika i ispoštovati ih.
S obzirom da su samo imovinska autorska prava podložna suspenziji, moralna prava poput obaveznog naznačenja imena autora i očuvanja integriteta djela, moraju se ispoštovati.
“Napomena: Ukoliko se neki sadržaj nalazi kao slobodan na internetu, odnosno nemoguće je utvrditi ko je nosilac autorskih prava, to ne isključuje prava vlasnika na takvom djelu, a njegovo preuzimanje nosi sa sobom i odgovornost. Ukoliko ne možete utvriditi ko je autor, odnosno, nosilac autorskih prava na nekom sadržaju, uzdržite se od njegovog korišćenja. Takođe je dozvoljeno objaviti i novinski tekst odnosno autorsko delo koje se javlja kao sastavni dio tekućeg događaja o kome se izvještava bez dozvole autora i bez plaćanja naknade. Najbolji primjer za to je korišćenje fotografije kao autorskog djela u svrhu vijesti koja izvještava baš o toj fotografiji, odnosno pobjedi na nekom konkursu isl. Kao i u slučaju citiranja, i ovdje se moralna autorska prava moraju ispoštovati”, piše u Vodiču kroz autorska prava onlajn medija.
Prema članu 2. Zakona o autorskim i srodnim pravima, autorsko djelo se u Srbiji definiše kao: “…originalna duhovna tvorevina autora, izražena u određenoj formi, bez obzira na njegovu umjetničku, naučnu ili drugu vrijednost, njegovu namjenu, veličinu, sadržinu i način ispoljavanja, kao i dopuštenost javnog saopštavanja njegove sadržine”, gdje u stavu 2. tački 9. istog člana navedena između ostalog i fotografija, piše na blogu Advokatske komore Srbije (AKS).
Autor, Jovana Joksimović, advokatski pripravnik pojašnjava kako najčešće dolazi do povrede autorskih prava na fotografijama?
“Većina ljudi ima potpuno pogrešnu sliku o fotografijama koje su objavljene na internetu. Činjenica da ste vi objavili neku vašu fotografiju na internetu i da se ona nekome dopala, ne daje za pravo da istu koristi bez vaše dozvole. Tako dolazi do raznih povreda autorskog prava koja podrazumjevaju, neovlašćeno objavljivanje tuđih fotografija, izmjenu i preradu fotografije od strane neovlašćenog lica (obrada fotografije kroz photoshop, odstranjivanje nekih dijelova fotografije tzv “cropovanje”, dodavanje stikera, filtera itd.), javno saopštavanje fotografije u tako izmjenjenoj i nepotpunoj formi, bez naznačenja imena ili pseudonima autora”.
Joksimović je ovdje predstavila par mehanizama zaštiti od ovih povreda.
Prvi je mogućnost unošenja u evidenciju i deponovanje vaše fotografije kao autorskog djela, a i vas kao samog autora pri Zavodu za zaštitu intelektualne svojine.
“Deponovanje nije obavezno, ali je poželjno jer garantuje veći stepen pravne sigurnosti autora. Međutim, s obzirom na to da Zavod prilkom odlučivanja o zahtjevu za unošenje u evidenciju i deponovanje fotografije ne ispituje sadržaj, originalnost ili nastanak autorskog prava na istoj, te je činjenica da ste pri Zavodu registrovani kao autor ili da je neka fotografija registrovana kao autorsko djelo, na sudu oboriva. Druga mogućnost je da sami na svakoj fotografiji koju objavljujete na internet stavite vaše ime i prezime ili pseudonim, kako bi ste onemogućili pozivanje na činjenicu da se nikako nije moglo utvrditi da ste autor te fotografije. Nažalost, ni jedan od ova dva mehanizma ne pruža sigurnu zaštitu od povrede autorskih prava nad fotografijom”, piše u blogu.
– Kako doći do saznanja ko je autor određene fotografije?
Pođimo od situacije, u kojoj naiđete na određenu fotografiju koja vam se dopala. Želite da je objavite na sajtu vaše firme, ali na fotografiji nije naveden autor. Šta učiniti u tom slučaju?
Zahvaljujući tehnici, danas postoji “Google Images” koji posjeduje opciju za pretragu fotografija. Sve što treba da uradite je da kopirate link fotografije i ubacite ga u polje za pretragu. Google će naći sve lokacije na internetu gdje se ta fotografija pojavljuje. U vrhu pretrage će najverotvatnije biti sajtovi sa kojih je slika početno krenula da se širi, tako da se brzo može utvrditi porijeklo i autora fotografije. Naravno, ukoliko ne uspjete da dođete do informacije, nemojte koristi tu fotografiju.
– Koji su mehanizmi naknade šteta autora ukoliko do povrede ipak dođe?
Povreda autorskog prava može biti imovinske ili moralne prirode. Do povrede imovinskih prava autora dolazi zbog neovlašćeog saopštavanja autorskog djela od strane neovlašćenog lica. Do povrede moralnih prava autora dolazi kada je fotografija objavljena bez naznačenja imena ili pseudonima autora i ako je saopštena u nepotpunoj formi.
Kada do jedne ili svih ovih povreda dođe, autor ima na raspolaganju opomenu pred utuženje i tužbu zbog povrede autorskih prava. U oba slučaja, autor ima mogućnost da traži naknadu štete.
– Praksa sudova
Sudovi, Zakon o autorskim i srodnim pravima, tumače i sprovode doslovno. To znači da je za autora dovoljno da priloži original fotografiju, bilo u negativu, bilo u digital fajlu, a cjelokupan teret dokazivanja u suprotno pada na teret tuženog, tj. onoga ko je povredio autorska prava.
Što se tiče naknade štete, iz dosadašnje prakse proizilazi da sudovi opredjeljuju iznos u prosjeku oko 50.000 dinara za svaki vid povrede autorskih moralnih prava. Naknadu za imovinsku štetu, sudovi opredjeljuju prema Pregledu minimalnih naknada ULUPUDS-a (Udruženje likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije), uvećanu zakonskom zakonskom kamatom od dana kada je slika neovlašćeno saopštena do dana isplate naknade štete.
Ovakvu vrstu zaštite lakše je ostvariti ako do povrede autorskog prava dođe od strane privrednog društva, udruženja i slično. Poprilično je teško, gotovo nemoguće, ostvariti tu zaštitu, ako je do povrede autorskog prava došlo od strane fizičkog lica.
“Većina autora ni ne zna koja su njihova prava, pa je ova praksa povrede bez bilo kakve zaštite poprilično kod nas rasprostranjena. Da bi do nekih većih pomaka došlo, potrebno je organizovati radionice, predavanja raditi na podizanju svijesti autora o svojim pravima, ali i građana o tome da sve što je na internetu nije besplatno i bez vlasništva”, zaključuje se u blogu Advokatske komore Srbije.
Izvor: http://birnsrbija.rs/wp-content/uploads/2016/12/VODI%C4%8C-KROZ-AUTORSKO-PRAVO-ZA-ONLAJN-MEDIJE.pdf
Najnoviji komentari