Gradski muzej u Novom Pazaru
Nezaobilazno mjesto koje prezentira prošlost i sadašnjost, kulturu i civilizacije Novog Pazara i ovog kraja je gradski muzej “Ras”. Smješten je na Žitnom trgu, u centru grada, uz ulicu Stevana Nemanje, tipičnoj zgradi osmanske arhitekture.
Kroz svoj rad Muzej “Ras” teritorijalno pokriva Novi Pazar, Tutin i Sjenicu, ali su njegove aktivnosti do sada dosezale šire područje istraživanja i prikupljanja arheloškog materijala, dokumenata, predmeta i svega što govori o prošlosti ovog područja.
Kako stoji u njegovom historijatu, novopazarski muzej je na inicijativu tadašnjeg Savjeta za prosvjetu i kulturu SO Novi Pazar formiran početkom 1953. godine i kao Gradski muzej je pod tim imenom radio u iznajmljenim prostorijama do kraja 1957. godine kada je promjenio ime u Raški muzej, koji je 1969. godine dobio zgradu, u kojoj se nalazila škola. Zgrada je podignuta sredinom 19. vijeka i u njoj je bila smještena i ruždija (turska gimnazija). Kako je bila ruinirana, te je 1972. godine rekonstruisana i adaptirana za potrebe Muzeja, a Zavod za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu proglasio je kulturnim dobrom 10.02.1972. godine, što je mnogo kasnije (17. jula 2001. godine) uradila i Vlada Republike Srbije.
Muzej je 1971. godine promjenio ime u Zavičajni muzej, a naredne, 1972. godine, urađena je rekonstrukcija dobijene zgrade i 28. novembra 1973. godine Muzej je zvanično otvoren za javnost. Današnji naziv Muzej Ras Novi Pazar, dobio je 1. januara 1987. godine.
Tokom skoro sedam decenija rada muzej je od ustanove sa skromnom zbirkom prerastao u značajno mjesto kulture i obrazovanja, važnih dešavanja i obuhvata sve oblasti ljudskog djelovanja, od istorije, preko arheologije, numizmatike, etnologije, primjenjene umjetnosti do savremenog likovnog stvaralaštva.
Prelomna tačka u daljem radu muzeja uslijedila je poslije upisa Starog Rasa sa Sopoćanima u Listu svjetske kulturne i prirodne baštine UNESKO-a, 1979. godine, kada je, kako to sam muzej ocjenjuje “učinjen radikalan zaokret u ukupnom tretmanu i postupku zaštite i uređenja ove spomeničke cjeline”.
Pored stalne postavke, muzej ima odjeljenja arheologije, historije, etnologije, primjenje umjetnosti i specijalnu biblioteku “15. juli”. Zbirke numizmatike, likovnu zbirku, orjentalnu, kao i zbirku legata.
Internet prezentacija Muzeja je sa bogatim tekstulanim i vizuelnim sadržajima na kome su i digitalna biblioteka “Orjentalnom zbirk”, “Sopoćanska viđenja”, “Novopazarski zbornik” i zbirka “U Sjeni kalema i pergamenta”.
Zahvaljujući donatorima, ali i Opštini Novi Pazar i Ministarstvu kulture Srbije, tokom 2003-2004. godine urađena je opsežna rekonstrukcija muzejske zgrade i urađena nova stalna postavka, a 28. novembra 2013. godine Muzej je obilježio šezdeset godina postojanja i rada.
– Šta se sve možete vidjeti i saznati u gradskom muzeju Novog Pazara
Muzej raspolaže predmetima u periodu iz prahistorije i kamenog doba do danas. Arheološko odjelјenje broji preko 3000 predmeta koji nisu podijelјeni u zbirke, ali bi se mogli svrstati u prahistorijsku, antičku i srednjovjekovnu.
Posjetioci muzeja mogu vidjeti fino brušenu sjekiru iz kamenog doba, zlatovez iz 19. vijeka ili čuvenu mašinu za slanje šifrovanih poruka iz Drugog svjetskog rata,. To su samo neki od predmeta koji muzej „Ras“ u Novom Pazaru odvajaju od sličnih ustanova kulture u regionu i šire.
Brušena sjekira iz kamenog doba (4000-1000. g. p.n.e) pronađena na lokalitetu izvora rijeke Ibar kod Rožaja spada u najstarije predmete u muzeju. U toj vitrini koju zovu, prahistorijskoj, nalaze se neka koplja, kalupi i kosti pećinskog medvjeda i lisice. Sjekira je možda najreprezentativnija jer je dobro očuvana, a iz doba je prahistorije. Za to oruđe se može reći da je simbol civilizacije iz tog perioda, kada su ljudi živjeli u pećinama i bavili se lovom i obradom zemljišta.
Među izdvojenim eksponatima je i brojni nakit i koplja iz metalnog doba, koji govore i o davnim burnim vremenima na ovom području. Stalna postavka muzeja, bez obzira na ograničenost u prostoru, poređana je hronološki. Uz glavne predmete pronađene na više arheoloških lokaliteta kod Novog Pazara, Tutina, Sjenice i na Pešterskoj visoravni nalaze se vizuelna pojašnjenja kroz fotografije i tekst. Izloženi predmeti, oruđa, oružja, nakit, novac, ordenje, knjige, isječci iz novina i fotografije oslikavaju vrijeme država i imperija te kultura i umjetnosti koje su postojale na ovom prostoru.
Inače, najstariji predmeti u arheološkom odjelјenju pripadaju starčevačkoj i vinčanskoj kulturi. Riječ je o neolitskom naselјu koje je otkriveno prilikom zemlјanih radova u prigradskom naselјu Dohoviće, lokalitetu koji je konstantno izložen uništavanju.
U historijskoj postavci je pored raznih predmeta, oružja, oruđa, muhura (pečata), ordenja i sličnog i veliki broj sačuvanih knjiga, dokumenata na starosmanskom arapskom, staroslovenskom i srpskom jeziku, kao onih pisanih dvojezično. Među najstarijim knjigama je izloženi Kur’an iz 15. vijeka.
Muzej postavkama, izložbama ali i naučnim i istraživačkim radom posebno tretira razvoj i period srednjevjekovne države Raške i osmanski period.
Muzej je skoro polovinu izložbenog prostora posvetio etnologiji ovog dijela Sandžaka. Posjetioci imaju priliku da vide kako je izgledalo životno okruženje krajem 19. i početkom 20. vijeka u Novom Pazaru.
Tu su dnevne sobe sa originalnim namještajem, predmetima i detaljima jedne muslimanske i jedne pravoslavne porodice. Izloženi su eksponati kojima se prikazuje kultura življenja, ishrane, odijevanja. Tu su čak mnoge sitnice koje simbolizuju kako je izgledao prestiž prije sto ili dvije stotine godina.
Specifičnost područja, način života i etnička šarolikost, gdje većinu čine Bošnjaci i Srbi, uticale su i na karakteristike predmeta. Tako se u Muzeju nalaze različite vrste alatki koje su koristile mnogobrojne zanatlije koje su živjele i radile u Novom Pazaru: terzije, ćurčije, kovači, kazandžije, kujundžije, potkivači, papudžije, jorganidžije, sarači, lončari, mutavdžije, samardžije, dunđeri, tabaci, nanuldžije, britvari, nožari, puškari, duvandžije ali i pekari (ekmedžije), poslastičari, ćevapdžije, aščije (kuvari), kafedžije, mehandžije. Proizvodi većine ovih zanatlija nalaze se i u muzejskoj zbirci.
Najveću pažnju svakako privlače proizvodi terzija, koji su izrađivali dijelove nošnji. Ljepotom izrade, bogatstvom zlatoveza i motivima izdvajaju se primjerci misiraba, miltani, jeleci, džuba, dimije, čakšire, razne vrste košulja itd.
Od svog osnivanja Muzej je ostvarivao saradnju sa srodnim institucijama u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Sloveniji, kao i sa područja šireg regiona. Najintenzivniju saradnju imao je sa institucijama iz Srbije, na prvom mjestu SANU-i, Arheološkim, Etnografskim, Istorijskim i Balkanološkim institutom, sa Narodnim, Etnografskim i Istorijskim muzejom Srbije, Republičkim zavodom za zaštitu spomenika i Zavodom za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu.
U svom dugogodišnjem radu Muzej Ras Novi Pazar je postigao izvanredne rezultate. Prikupio je preko 10 000 eksponata i veći broj istih je stručno obradio i sredio po zbirkama.
Treba pomenuti i da je Muzej bio jedina institucija registrovana za izdavaštvo, pa je 1974. godine štampana prva knjiga, a potom su usljedila brojna izdanja (oko 150).
– Posjete muzeju
Radno vrijeme muzeja za posjete: Radnim danima od 08 – 20 sati. Subotom od 09 – 14 sati.
Kontakt podaci za zakazivanje grupnih posjeta je telefon: 020 331 683, telefon: 020 331 682
ili e-mail: muzejras@gmail.com
Takođe ima virtuelni pristup na https://muzejnp.rs/virtuelnimuzej/ i aplikacije za mobilne uređaje na: https://apps.apple.com/ua/app/muzej-ras/id1517247189
“Naša vizija je da budemo vrhunski primjer upravljanja, prezentacije i održivog korišćenja kulturne baštine, kao i referentno mesto interpretacije istorijske i savremene baštine multikulturalnog grada kao što je Novi Pazar i područje koje u nadležnosti muzeja. Samim tim, misija Muzeja Ras Novi Pazar je očuvanje, zaštita, prezentacija i interpretacija lokalnog identiteta, istorije i kulture na dobrobit šire javnosti, obrazovanje svih slojeva društva i održivo korišćenje kulturne baštine”, poručeno je na internet prezentaciji.
Odlukom Vlade Republike Srbije, od 30. aprila 2013. godine, Muzej Ras Novi Pazar je proglašen za instituciju od nacionalnog značaja. Organizator je i zavidnog broja naučnih i stručnih skupova, kao i velikog broja izložbi.
Za razvoj i rad, posebno za naučni i straživački rad i zaostavštinu, naučni i istraživački rad, te očuvanje kulturne baštine preko muzeja, ostaviši neizbrisiv trag, posebno su zaslužni rahmetli Ejup Mušović i pokojna Dragica Premović Aleksić.
Njihovim stopama, sa novim idejama i projektima, nastavio je aktuelni „tim“ muzeja.
Muzej Ras je sproveo i sprovodi niz projekata. Dobitnik je više priznanja i pohvala.
Izvor:
– Muzej “Ras” Novi Pazar, https://muzejnp.rs/
Foto: Medin Halilović
Najnoviji komentari