Aćif efendija strijeljan na današnji dan: “Nisam kriv, mene neće da zaborave pazarska djeca”

Na današnji dan, prije 78 godina, 21. januara 1945. godine, na stratištu Hadžet strijeljan je gradonačelnik i komandant odbrane Novog Pazara, Aćif ef. Hadžiahmetović. Prema potvrdi očevidaca čije je svjedočenje prošle godine izašlo u javnost Aćif efendija je strijeljan na Musali, za jednu banderu, na početku današnje ulice Generala Živkovića, preko puta ulaza u Dom zdravlja i novopazarskog Zdravstvenog centra.

Vođa odbrane Novog Pazara pogubljen je na Hadžetu u Novom Pazaru gdje su tokom 1944. i 1945. godine komunističke vlasti strijeljale preko 1.500 bošnjačkih patriota i antifašista zbog učešća u odbrani novopazarskog kraja od pokolja četničkog vojskovođe Draže Mihajlovića.

Aćif-efendija je u Sandžaku ostao poznat kao osnivač i predsjednik političke stranke Džemijet, narodni poslanik u Skupštini Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca i Skupštini Kraljevine Jugoslavije, načelnik sreza i kao čovjek koji je organizovao odbranu građana Novog Pazara od četničkih napada tokom Drugog svjetskog rata. On je takođe ostao poznat i kao zaštitnik srpskog stanovništva u Novom Pazaru od odmazde kosovskih Albanaca nakon četničkih zločina nad Albancima u Dreničkom kraju.

Prema nekim autentičnim historijskim izvorima, nakon prodiranja jugoslavenskih partizanskih snaga na postorima istočnog Sandžaka, u čijim su se redovima priključili i četnici, neki borci odlaze u pravcu Kosova, Grčke i Albanije. Ovim putem su se povukli braća Drešević i Hasan-aga Zvizdić. Sa braćom Drešević je pošao i Aćif ef. Bljuta. Prema izjavi Hatidže – Hatke Čarovac – Nikšić (1935-2011), u prisustvu mlađe sestre Beke Čarovac – Koca (1941), date autoru, Aćif ef. je promijenio odluku i u zadnjem trenutku riješio da se vrati u Novi Pazar. Tada se obratio Biku Dreševiću riječima: “Ja se u Pazar vraćam, pa nek bude što će bit. Nisam kriv, mene neće da zaborave pazarska djeca“.

Aćif Hadžihahmetović je završio nižu gimnaziju u Novom Pazaru, a zatim osmansku Vojnu akademiju u Bitolju, na kojoj je studirao i prvi turski predsjednik Mustafa Kemal Atatürk. Po završetku akademije stiče čin kapetana. U Kraljevini Jugoslaviji, Aćif-efendija postaje jedan od inicijatora za formiranje političke stranke Džemijet. Ova stranka je okupljala Bošnjake i Albance iz Sandžaka, Kosova i Makedonije. Pošto nije htjela da se potčini diktaturi kralja Aleksandra i Nikole Pašića, Džemijetu je 1924. godine zabranjen rad.

Pored vođenja uspješne odbrane Novog Pazara od strane četničkih jedinica tokom Drugog svjetskog rata, ličnost Aćif-efendije na području Sandžaka poznata i po angažovanju u zaustavljanju iseljavanja bošnjačkog stanovništva iz Sandžaka u Tursku. Aćif-efendija, centralna figura društveno-političkog organizovanja Bošnjaka u novopazarskom kraju bio je meta tri neuspjela politička atentata. Za prva dva neuspjela atentata bili su odgovorni velikosrpski nacionalisti iz Beograda, a treći su pripremali lokalni komunisti, ali se na kraju od toga odustalo.

Bošnjačko nacionalno vijeće je, augusta 2012. godine, u sklopu obilježavanja godine znamenitih ličnosti iz bošnjačke historije, između ostalih, postavilo i pano sa likom Aćif efendije na mjestu gdje je bila kuća u Novom Pazaru u kojoj je Hadžiahmetović živio.

– Za Srbiju narodni neprijatelj za Sandžaklije spasitelj i šehid

Aćif Hadžiahmetović zvanično se u Srbiji vodi kao narodni neprijatelj i u srpskoj historiografiji je označen kao jedan od neprijatelja srpskog naroda na području Sandžaka. Nasuprot tome, za Hadžiahmetovića je poznato da je u vrijeme ratnih dana organizirao zaštitu lokalnog srpskog stanovništva, na taj način što je određivao da svaku srpsku kuću ili porodicu čuva bošnjačka porodica. U nekim historijskim izvorima zabilježeno je da je Hadžiahmetović tokom napada na Novi Pazar od osvete albanskih boraca spasio nekoliko stotina Srba tako što ih je sklonio u zgradu suda.

U javnoj egzekuciji strijeljan je 21. januara 1945. godine na stratištu novopazarskog naselja Hadžet, sa više od 1.500 bošnjačkih patriota. Hadžiahmetović iza sebe nije ostavio muških potomaka.

“Sjećam se ko danas, počinje Jusuf svoje svjedočenje, kroz čaršiju je prostrujala vijest da će se sutradan (21. januara) na Hadžetu streljati Aćif i Ahmet Daca. Ja sam u to vrijeme, kao petnaestogodišnjak, bio u partizanskoj miliciji. Iz znatiželje sam na Hadžet pošao sa mojim prijateljem Medom Rožajcem. Snijeg je bio napadao do koljena. Narod se bio iskupio na hadžetsku livadu koja se nalazila sa druge strane današnjih Bolnica. Tu je nekada bilo igralište. Na livadi je bilo, pored narodne mase, i oko 300 vojnika. Oni su bili postrojeni naspram nas. Svi smo gledali u pravcu gradskog zatvora odakle je trebalo da dođu Aćif i Ahmet. Nije prošlo mnogo kada su se pojavili sa vezanim rukama i nogama. Vojnici su ih priveli do telefonskih bandera i tu ih vezali lancima sa rukama otpozadi. Pala je komanda da se pristupi streljanju. Desetak vojnika je izašlo ispred njih. Partizanski oficir je izdao naređenje da se streljaju. Odjeknuli su pucnji i obojica se klonula glavom. Doktor Benčan, Slovenac koji je radio u Pazaru, je trebao da konstatuje njihovu smrt. Opipao je puls obojici i pokazao da je Ahmet Daca još živ, jer mu je srce još uvijek pulsiralo. Jedno partizanče, nije imalo više od četrnaest godina, prišlo je, skinulo sa ramena njemački automat i pucalo u Ahmetovu glavu. Iz raznijete glave poprskala je krv na sve strane. Poslije toga su im poskidali opanke, vunjene čarape, satove i kapute. Naređeno nam je da se raziđemo i šta je poslije bilo sa njihovim tijelima niko ne zna.”

Kao jedna od vodećih ličnosti novopazarskog kraja, Aćif Hadžiahmetović će, u periodu do početka Drugog svjetskog rata, biti na raznim položajima: poslanik u Skupštini Kraljevine SHS i Jugoslavije, sreski načelnik, član Vakufske direkcije i Vakufsko-mearifskog sabora u Skoplju.

U prvim ratnim godinama područje Sandžaka ponovo će naći u sferi interesovanja različitih političkih grupacija i pod uticajem raznih ideoloških koncepcija. Novi Pazar, kao centar regije, već na početku tog rata, u nekoliko navrata će biti na meti četničkih napada, što će dovesti do samoorganizovanja lokalnih prvaka i formiranja Odbora za odbranu grada, na čijem čelu će se naći Aćif Hadžiahmetović.

U odlučujućim borbama sa četničkim jedinicama, koje su, u periodu od 4. oktobra do 7. decembra 1941. godine, izvršile tri napada na Novi Pazar, Hadžiahmetovićeve snage izvojevale su pobjedu i odbile napade.

Bošnjačko nacionalno vijeće (BNV) je još 13. novembra 2012. godine , u ponovljenom postupku, Višem sudu u Novom Pazaru podnijelo prijedlog za rehabilitaciju rahmetli Aćifa Hadžiahmetovića i poništenje presude Vojnog suda Divizijske vojne oblasti za Sandžak br. 6 od 19. januara 1945. godine, kojom je osuđen na smrt strijeljanjem uz trajni gubitak časnih prava.

Prema izjavama potomaka porodica očevidaca streljana je zajedno sa svojm saborcem, u javnoj egzekuciji, na mjestu “Musala” kod novopazarske bolnice.

Osnovni sud u Novom Pazaru je u vezi tog postupka rehabilitacije, 30. januara 2019. godine, donio rješenje kojim je povučen prijedlog o utvrđivanju tačnog datuma smrti Aćifa Hadžiahmetovića.