Prije 145 godina Sandžak dobio status “corpus separatum” i odvojen od Bosne

Na današnji dan, prije 145 godina završen je Berlinskog kongres na kojem su utvrđena teritorija i granice tadašnjeg Novopazarskog sandžaka.

Sandžak je 13. jula 1878. godine odvojen od Bosne u čijem sastau je, kao dio Bosanskog sandžaka, bio od 1455. do 1465. godine, a od 16. vijeka kao kao dio Bosanskog pašaluka.

Na Berlinskom kongresu, održanom od 13. juna do 13. jula 1878. godine u Berlinu, Sandžak je po odluci tadašnje “međunarodne zajednice” dobio status “corpus separatum”, odnosno specijalna (odvojena) oblast, precizno uokviren tada međunarodno utvrđenim granicama Bosne, Kraljevine Srbije, Kraljevine Crne Gore i Kosova.

Teritorija Sandžaka odlukama Berlinskog kongresa dobila je međunarodni protektorat. Tadašnji Novopazarski Sandžak je u periodu od 1878. do 1912. godine bio pod vojnom upravom Austro-ugarske i pod civilnom upravom Osmanskog carstva.

Bošnjačko nacionalnog vijeće (BNV) 13. jul označava kao poseban datum u modernoj historiji Bošnjaka Sandžaka jer se tada Sandžak prvi put izdvaja kao zasebna cjelina od strane velikih evropskih sila.

Prema Berlinskom ugovoru iz 1878., Novopazarski sandžak, kao dio starog Bosanskog vilajeta, obuhvatao je slijedeće kaze (okruge): Novi Pazar, Sjenicu, Novu Varoš, Prijepolje, Pljevlja, Trgoviste sa Pešterom, Berane, Mojkovac, Bijelo Polje i Kolašin (Vraneš).

–Od prozora Balkana do crnog vilajeta

Sandžak je nakon Berlinskog kongresa uveden kao naziv u diplomatiji, nauci i komunikaciji. Prije i poslije Berlinskog kongresa Sandžak je imao veoma značajnu stratešku poziciju i sve do kraja Prvog svjetskog rata među evropskim diplomatama važio je za “prozor Balkana”, nakon čega je podijeljen između Srbije i Crne Gore postao “crni vilajet”.

Berlinski mirovni kongres je održan od 13. juna do 13. jula 1878. godine u Belinu. Učestovali su predstavnici tadašnjih velikih sila Njemačke, Austro-Ugarske, Francuske, Velike Britanije, Italije, Rusije i Osmanske imperije. Ovim ugovorom su poništene odluke Sanstefanskog sporazuma nakom Rusko-turskog rata i Velike istočne krize , Srbija i Crna Gora su stekle nezavisnost sa proširenjem teritorija, Bosna i Hercegovina je stavljena pod upravu Austrougarske , a Novopazarski sandžak ostao je, sve do 1912. godine, pod administraivnom upravom Osmanskog carstva.

“Sandžak je historijska regija, a građani Sandžaka su u dvadesetom vijeku tri puta legitimno iskazali svoju zasebnost i samoopredjeljenje”, stav je BNV-a uz podsjećanje da je prvi put, augusta 1917. godine u Sjenici, 12 sandžačkih legitimno izabranih gradonačelnika na Sjeničkoj konferenciji donijelo Rezoluciju sa konkretnim prijedlogom za trajno rješenje statusa Sandžaka i statusa građana Sandžaka.

Drugi put, u Pljevljima 20. novembra 1943. godine, kada je formirano Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka – ZAVNOS, čime je Sandžak stekao status federalne jedinice u tadašnjoj Jugoslaviji, sa svojim organima, Skupštinom i Vladom. Federalna jedinica Sandžak, ukinuta je 29. marta 1945. godine suprotno interesima i potrebama građana Sandžaka.

Treći put, na Referendumu održanom 25. 26. i 27. oktobra 1991. godine kada su se građani Sandžaka izjasnili za političku i teritorijalnu autonomiju Sandžaka.