UN povodom Svjetskog dana čistog vazduha: Zagađenje vazduha je najveća prijetnja po zdravu životnu sredinu

Zagađenje vazduha je najveća prijetnja po zdravu životnu sredinu. Globalno, 7 miliona ljudi prijevremeno umre svake godine. Tokom 2021. zdravstveni troškovi vezani za zagađenje vazduha iznosili su 8,1 triliona dolara, ili 6,1 posto globalnog BDP-a (Svjetska banka). Zagađenje vazduha nesrazmerno utiče na najugroženije i marginalizovane zajednice, one sa najmanje resursa da se zaštite. Takođe, više pogađa djecu i starije osobe, dok zagađenje vazduha u domaćinstvima najviše pogađa žene i djecu“, saopšteno je iz Kancelarije UN-a u Srbiji povodom 7. septembra, Svjetskog dana čistog vazduha (za vedro nebo).

Ujedinjene nacije u Srbiji pozivaju na urgiranje aktivnosti u borbi protiv svih oblika zagađenja vazduha i podsticanje zajedničkih napora Vlade Republike Srbije, građana, civilnog društva i aktivista, u izgradnji sigurnije i zdravije životne sredine za sve. 

U saopštenju Kancelarije UN-a u Srbiji povodom povodom Svjestkog dana čistog vazduha ukazuje se i da zagađenje vazduha nije izolovan problem, ono je direktno povezano sa klimatskim promjenama, gubitkom biodiverziteta i drugim oblicima zagađenja.

Predočava se da zagađenje vazduha u Srbiji ima više uzroka: proizvodnja energije pomoću fosilnih goriva, neefikasni uređaji i mreže za grejanje, transport, poljoprivredna praksa, sagorjevanje otpada na nekontrolisanim deponijama. Potrebno je da se pozabavimo osnovnim uzrocima i njihovim uticajima u okviru šire borbe protiv klimatskih promena, kako bismo u potpunosti realizovali zelenu transformaciju. 

U Srbiji je tokom posljednje dvije godine svijest javnosti naglo porasla, a građani zahtjevaju brže i odlučnije djelovanje lokalnih i nacionalnih institucija.

Iz Kancelarije UN-a u Srbiji pozvali su zakonodavna i regulatorna tijela da daju prioritet usvajanju i sprovođenju svih neophodnih zakona i planova, a gradove da rade na usvajanju podzakonskih akata, lokalnih planova i šema subvencija i da se bave zagađenjem kao kritičnim prioritetom, a preduzeća da investiraju u energetsku efikasnost, infrastrukturu čistih proizvodnih alata i transportne sisteme.

Stalna koordinatorka UN u Srbiji, Fransoaz Žakob je povodom ovog datuma ocjenila da je zagađenje vazduha kompleksno pitanje koje će se rješavati na više nivoa (nacionalnom, lokalnom, pojedinačnom), kroz djelovanje u svim društveno-ekonomskim sektorima.

„To je odlična prilika za uvođenje društvenih, administrativnih i tehnoloških inovacija koje će podstaći ulaganja za dobrobit svih, za bolji kvalitet života. Moramo brzo da proširimo dobre prakse koje su uspješno testirane u Srbiji, radeći na dugoročnim strukturnim promjenama. Ujedinjene nacije obezbjeđuju podršku u oblastima u kojima se ukrštaju zdravstvena, socijalna, rodna, klimatska, energetska i ekološka politika. Kao odgovor na zagađenje vazduha, UN u Srbiji nastavljaju da rade na inicijativama za poboljšanje kvaliteta vazduha, energetskoj efikasnosti, dekarbonizaciji, zelenom finansiranju, podizanju svesti javnosti, upravljaju podacima, osiguravajući da su sva rešenja inkluzivna i da dopiru do ranjivijih grupa i naselja. Radimo sa krajnjim ciljem postizanja pozitivne promjene za ljude i planetu – što je jedna od najvažnijih ambicija Agende 2030“, poručila je stalna koordinatorka UN-a u Srbiji.

Naglašava se i da je aktuelna energetska kriza izazov koji je potrebno blagovremeno rješiti,  ali i podsticaj da se ubrza transformacija i nadogradnja toplotne, energetske i transportne infrastrukture, ubrza energetska obnova javnih i privatnih zgrada širom zemlje, prelazak na održivi transport, promovisanje meke mobilnosti u urbanim sredinama i modifikovanje poljoprivrednih praksi kao što je spaljivanje useva.

„Ove promjene mogu drastično smanjiti zagađenje vazduha i predstavljaju jedinstvenu priliku   za zemlju da razvije nove poslovne mogućnosti i za građane da promovišu i usvoje zdravije stilove života i odgovorno ponašanje u odnosu na potrošnju energije. Potrebno je da odmah preduzmemo akciju i zajedno radimo za vazduh koji dijelimo“, poručuju iz UN-a..  

– O zagađenju vazduha i Međunarodnom danu čistog vazduha za vedro nebo 

Zagađenje vazduha uzrokuje oko 7 miliona preranih smrti godišnje, pa predstavlja najveći pojedinačni ekološki rizik po zdravlje ljudi i jedan od glavnih globalnih uzročnika umiranja i oboljevanja koji se može spriječiti.

U izvještaju UNEP-a utvrđeno je da je jedna od pet preranih smrti na Zapadnom Balkanu posljedica zagađenja, ali zagađenje vazduha ne zna za državne granice. 

I Agenda održivog razvoja do 2030. godine prepoznaje da je smanjenje zagađenja vazduha značajno za ostvarivanje Ciljeva održivog razvoja . 

Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 2019. godine proglasila 7. septembar za Svjetski dan čistog vazduha za vedro nebo zbog sve većeg interesovanja međunarodne zajednice za čist vazduh, kao i da bi ukazala na potrebu da se više radi na poboljšanju kvaliteta vazduha kako bi se zaštitilo zdravlje ljudi.

U svijetu danas devet od deset ljudi diše zagađen vazduh, pa ovaj dan dobija sve veći značaj. Obilježava se s ciljem da se izgradi globalna zajednica aktera koji će pozivati zemlje da kroz saradnju rješavaju problem zagađenja vazduha i obezbjede čist vazduh za sve i da se ljudima ponudi platforma za saradnju na smanjenju zagađenja vazduha na pojedinačnom, regionalnom, kao i međunarodnom nivou.