Sjeničko jezero, specijalni rezervat prirode “Uvac” i Ledena pećina sa Ušačkim sistemom pećina
U jednu od tri izuzetne destinacije Evrope (European Destinations Excellence-EDEN) u Srbiji, još 2016. godine uvršetna je Sjenica sa Sjeničkim jezerom, meandrima Uvca i svim karakterističnim i jedinstvenim ljepotama koje ima taj rezervat prirode.
Sjenica zbog toga, ali i još mnogo drugih razloga, iz dana u dan postaje sve posjećenija i izazov za turiste i ljubitelje prirode iz čitavog svijeta.
Pogled na uklještene meandre Uvca i Sjeničko jezero, grandiozne ptice – bjeloglave supove, kilometarski duge pećine, bogata flora i fauna, zdrava hrana, gostoprimstvo i prijatan boravak su ovaj kraj učinili jedinstvenim čak na global.
Sjeničko jezero se nalazi na sjevernom obodu Pešterske visoravni, šest kilometara od Sjenica, između planina Javor i Zlatar, pored Zlatarskog i Radoinjskog jezera. Nastalo je presjecanjem rijeke Uvac i izgradnjom brane 1979. godine kod Nove Varoši. Jezero se nalazi na 985 metara nadmorske visine, dugo je 25 kilometara i duboko do 108 metara.
Najposjećenije je ljeti. Iz raznih krajeva dolaze prirodnjaci, avanturisti, kupači, ribolovci, lovci, turisti… Nakon dolaska iz pravca Sjenice ili Ivanjice, privatnim ili organizovanim prevozom, može se obići i čamcem.
U sunčanim danima na površini vode se preslikava bogat pejzaž ispresjecan visokim stijenama, što je pravi izazov za ljubitelje fotografije. Jedna od najpoznatijih je Djevojačka stijena koja se veže za legendu o nesretnoj ljubav djevojke. Na sedmom kilometru se nalazi kamp Previna sa montažnim objektima pogodan za predah, kupanje i ribolov. Do kampa se može stići i automobilom, a dalje se ka meandrima nastavlja pješačkom stazom.
U blizini kampa je viseći most i može se pješice preći na lijevu obalu Uvca. Posjetiocu tokom vožnje čamcem ne mogu da promaknu brojne pećine i veliki broj ptica, među njima i čaplje, jedna od rijetkih vrsta ptica selica koja i tokom zimskog perioda ostaje na obalama jezera bogatog ribom.
Sjeničko jezero i speijalni rezervat prirode Uvac
Do pogleda na meandre, poznatijeg kao vidikovac „Molitva“ se može stići vodenim putem, ali se prethotno mora preći uspon od 2,5 kilometra sa visinskom razlikom od oko sto metara.
Na najpoznatije mjesto sa kojeg se pruža jedinstven pogled i gdje kruže bjeloglavi supovi moguće je stići i vozilom kada na četvrtom kilometru puta Sjenica-Ivanjica skrenete lijevo u pravcu sela Muhovići i stignete do zaseoka Hodžine vode i kuće Bajra Muhovića. Odatle do vidikovca, na par stotina metara se stiže obilježenom pješačkom stazom.
Pored vidikovca, ograđenog drvenom ogradom, sa koje se prave fotografije za pamćenje, u blizini su Hodžin klik, Sulejmanov krš, Rame (sada Vidikovac), Hajrov krš, neki od toponima sa kojih se najbolje vide meandri i orlovi lešinari bijelih glava.
– Specijalni rezervat prirode „Uvac“
Specijalni rezervat prirode „Uvac” nalazi se na jugozapadu Srbije, u zoni Starog Vlaha. Obuhvata dioo klisure rijeke Uvac i njenih pritoka Veljušnice, Kladnice i Tisovice. To je prirodno dobro I kategorije, zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
Ovo je prostor očuvanih geomorfoloških fenomena, odnosno reprezentativnih oblika kraškog i fluviokraškog reljefa – jedinstveno po uklještenim meandrima Uvca i njegovih pritoka, kao i po velikom broju podzemnih oblika kraškog reljefa (potkapina, pećina i jama). Posebno se ističe Ušački pećinski sistem, najduži pećinski sistem u Srbiji (6.185 m), koga čine Ušačka pećina, Ledena pećina i Ušački bezdan. Osim toga, na ovom prostoru, izuzetno su značajne Tubića pećina (798 m) i Baždarska pećina (617 m).
Prirodna cjelina klisure reke Uvca predstavlja stanište jedne od najređih vrsta lešinara kod nas, bjeloglavog supa (Gyps fulvus). Evidentirano je oko 233 jedinke (po proceni oko 270), što predstavlja najveću reproduktivnu grupu ove vrste na Balkanu. Bjeloglavi supovi su uspjeli da se održe u refugijalnim staništima kanjonskih i klisurastih dijelova rijeke Uvac i njenih pritoka.
Na ovom području zanimljivih morfoloških, hidroloških i genetskih obilježja gnijezde se i sreću i druge rijetke i ugrožene ptice: suri orao (Aquila chrysaetos), orao zmijar (Circaetus gallicus), sivi soko (Falco peregrinus), veliki ronac (Mergus mergan¬ser), drpavac (Crex crex), buljina (Bubo bubo) i druge. Od predstavnika faune, karakteristično je prisustvo rijetkih i ugroženih sisara, kao što su: ris (Lynx lynx), vidra (Lutra lutra), i slijepi miševi. Pećine Uvca su stanište endemičnih vrsta insekata iz roda Remyella i Duvalius.
Specijalni rezervat prirode “Uvac” zahvata površinu od 7543 hektara. Oko 2/3 rezervata se nalazi na teritoriji opštine Nova Varoš, dok se 1/3 nalazi na teritoriji opštine Sjenica. Minimalna nadmorska visina rezervata je 760 m, a maksimalna 1322 m.
Od 2006. godine na snazi je Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode Uvac, a upravljač je Društvo s ograničenom odgovornošću „Rezervat Uvac“.
Srbijansko Ministarstvo zaštite životne sredine saopštilo je aprila 2021. da je oglasilo na javni uvid Nacrt uredbe o zaštiti Specijalnog rezervata prirode „Uvac“. Nacrt predviđa novi režim zaštite ovog područja, kao i mjere kojima će se, između ostalog, definisati prelazni rok za prelazak motornih čamaca i drugih plovila na električni pogon.
Predviđeno je povećanje površine pod zaštitom na ovom području na 11.746 hektara, i biće uspostavljen i prvi stepen zaštite, odnosno režimi zaštite I, II i III stepena.
Centralnu morfološku cjelinu rezervata predstavlja kanjonska dolina rijeke Uvac sa dolinama njenih pritoka. Vode rijeke Uvac, duboko su usekle svoje korito u krečnjačke stijene i formirale sužene klisurasto – kanjonske doline sa visokim, strmim krečnjačkim liticama. Prosječna dubina dolina je između 200 i 300 m, a maksimalna do 350 m.
Posebna vrijednost kanjonskih dijelova doline su uklješteni meandri. Rtovi meandara u okolini sela Lopiže imaju relativnu visinu od oko 100 metara.
Okolina je sa skaršćenim površinama u kojima su brojni kraški oblici: kraške površi, uvale, vrtače, okapine, pećine i jame.
Od 219 registrovanih taksona flore, 3 vrste su od međunarodnog značaja, 3 na Crvenoj listi flore, 25 taksona je pod kontrolom sakupljanja, korišćenja i prometa, a preko 50 vrsta ima lekovita svojstva.
Raznolikost netaknutih staništa, prisustvo endemičnih, reliktnih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta, od posebnog su značaja za očuvanje biodiverziteta i geodiverziteta, a samim tim razvoj i promociju turistučkih potencijala rezervata.
Od 2006. godine turisti i svi oni koji žele da uživaju u pogledu na meander intenzivno dolaze, pogotovo u ljetnjoj sezoni.
– Bjeloglavi supovi – kraljevi neba
Za bjeloglave supove, oni koji žive na 1.200 metara nadmorske visine, kažu da nikad nisu imali problema sa njima i da su oni samo čistači prirode. Oni se gnijezde na strmim i kamenim obodima kanjona, najviše ih bude ujutru oko 10 i popodne oko 15 sati.
Oni su bolji prognozeri vremena od onih koji vremenske prilike saopštavaju na televiziji.
Kad će vjetar, nevrijeme, počnu da se dižu u visine i njih 10-15 kruži u jatu i na taj način najavljuju vjetar i kišu.
Inače, bjeloglavih supova u kanjonu Uvca sada ima oko pet stotina, što je najbrojnija kolonija na Balkanu. Do 1994. godine, kada je osnovan Fond za zaštitu bjeloglavih supova, bili su na pragu odumiranja i tada je bilo registrovano samo sedam jedinki.
Sa Vidikovca i Molitve pogled na desetine ptica čiji raspon krila dostiže i do tri metra je impresivan. Skoro i da ne mašu krilima dok lete, ne plašeći se, pored, ispod i iznad vas. Prema naučnim analizama, supovi su ptice koje najbolje koriste tople vertikalne struje vazduha i tako se bez napora, iako su teški i preko deset kilograma, uspijevaju popeti i do tri hiljade metara i lete brzinom čak 60 kilometara na sat.
Iako su meandri karakteristični za ravničarske rijeke, Uvac je u svom toku, u pešterskom krasu, napravio ukliještene meandre i oni su najveći u Evropi. Na Sjeničkom jezeru i kanjonu postoje tri zone ovih meandara gdje je voda kružeći sa vrhova krečnjačkog masiva napravila lukove (meander) više od 270 stepeni. U niskom vodostaju visina nekih meandara dostiže preko sto metara. Svi meandri su obrasli šumom i rastinjem. Kanjon Uvca je dubok i do 350 metara.
Bogato čistom vodom i više vrsta riba Sjeničko jezero je tokom ljetne sezone sve posjećenije. Odlično je za kupanje i ribolov. Sa vozilom se na oko pet kilometara od Sjenice može stići do obale gdje se nalazi i kamp. U blizini je i viseći pješački most, pa se može preći na lijevu obalu.
– Ledena pećina
Na lijevoj obali Sjeničkog jezera i kanjona Uvac, nalazi se Ušački pećinski sistem, sa 6,2 kilometra jedan je od najdužih u Srbiji i regiji.
Pećine također predstavljaju nezaobilaznu turističku atrakciju na Sjeničkom jezeru.
Zbog pristupačnosti najposjećenija je i najpoznatija Ledena pećina i ima značajne karsne forme.
Ušački pećinski sistem pripada Dinaridima i Sjeničko-pešterska visoravan je značajna po mnogim karsnim formama.
Ledena pećina sa pećinama iz Uvačkog sistema pećina
Specifičnost Ušačkog pećinskog sistema što je u njemu bogat “fosilni nakit”, a nepristupačnost terena ga je učinila zaštićenim.
Ledena pećina je visočija u odnosu na Ušačku, više je sačuvana i bogatija nakitom, i tokom prolaska kroz nju variraju boje u odnosu na minerale.
Na ulazu u pećinu dominira siva boja, u centralnom dijelu svijetlo bijela i to je jedan od razloga zašto se zove ledena pećina. Drugi razlog je konstantna temperatura od osam stepeni Celzijusa. Jedan dio je narandžast i oker boje. U pećini je bogat nakit različitih formi i oblika.
Ledena pećina, kao jedna od turističkih atrakcija Rezervata prirode Uvac i Sjeničkog jezera duga je 2,5 kilometara, za posjetioce je pristupačna u dužini od 800 metara i do nje se može doći samo čamcem.
Za prolazak kroz cijelu pećinu potrebna je specijalizovana oprema i nije preporučljiva za neorganizirane i dobro pripremljene grupe.
Najzanimljiviji dio Ledene pećine je Klisur, u dijelu koji je jako uzan i najvisočiji. Dio koji je uređen za turiste završava se u dijelu koji se zove Klisura i najzanimljiviji je za posjetioce zbog toga što su tu i stalaktiti i stalagmiti najveći u svom gabaritu jer je tu pećina najvisočija, a možda najuža. To je jako zanimljiva forma za vidjeti i obići.
Svaki od posjetilaca se posebno impresionira kada ugleda ljudske likove u pećini nastale igrom oblika i senki. Prema riječima speleologa ne radi se ni o kakvim legendama i mitovima već je to sasvim prirodno.
Treba ih vidjeti iz određenog ugla jer je to u principu igra oblika i senki.
Najupečatljiviji lik s brkovima iz Ledene pećine koji zaista podsjeća na ljudsko lice.
– Turstički potencijal Sjenice –
Strateško opredjeljenje Sjenice je razvoj poljoprivrede i turizma.
Destinacija Sjeničkog jezera je proglašena kao najljepši pogled i fotografije meandara se objavjuju na društvenim mrežama, prestižnim časopisima i turističkim ponudama u svijetu.
Prilazni putevi, putokazi i uklanjanje divljih objekata je ono što nedostaje, a broj turista se povećao za više od deset puta. Pored znatiželjnih iz regiona dolaze turisti iz Poljske, Češke, u zadnje vrijeme Italijani, Nijemci, pa čak i Japanci.
Izvor:
https://www.aa.com.tr/ba/balkan/zbog-prirodnih-ljepota-sjenica-postala-jedinstvena-turisti%C4%8Dka-destinacija/872455
https://www.uvac.org.rs/specijalni-rezervat-prirode-uvac, Darko Ćirović
Najnoviji komentari